In Ede komt in het Memorialpark een Indië monument ter herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in door Japan bezet toenmalig Nederlands Indië. Op 15 augustus, de dag dat die oorlog met de capitulatie van Japan voor het Koninkrijk der Nederlanden officieel eindigde, wordt het monument onthuld. Of, in ieder geval een deel, want of het monument op tijd klaar zal zijn, is onzeker.
Wat in ieder geval niet klaar zal zijn is de discussie over ontwerp en naam van het monument. De Molukse kunstenaar, die het ontwierp, noemt het monument namelijk “De Duyf” en beeldt die duif af met een tak met een bloem van de nootmuskaatboom in zijn bek.
Tsja, ik weet niet hoe het met uw historisch besef zit maar als ik de woorden nootmuskaat en Nederlands-Indië in een zin hoor, denk ik direct aan de Banda eilanden, J.P. Coen en door de VOC begane moordpartijen zoals het bloedbad van Banda. Een onderwerp wat nu met een tentoonstelling over slavernij in het Rijksmuseum en het nog lopende wetenschappelijke onderzoek naar de dekolonisatie van Nederlands-Indië volop in de belangstelling staat.
Mensen met nog meer historisch besef wijzen daarnaast op de associatie die de naam De Duyf geeft met het VOC schip De Duyf. Dit schip wordt in Indische en Molukse kringen gezien als een voorbode van de hel en verdoemenis die de VOC in, wat nu Indonesië heet, veroorzaakte.
Een monument ter herdenking aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië dat twee keer een associatie maakt met het, bloedige, koloniale verleden van Nederland in Nederlands-Indië. Hoe kan dat? Heeft de kunstenaar niet goed opgelet?
Dat heeft ie wel. Sterker hij wil met zijn kunstwerk bewust een verbinding maken tussen de genocide op Banda, de Nederlandse koloniale geschiedenis, het VOC schip de Duyf, de Japanse kampen, de bevrijding van de Japanners, de Indonesische revolutie, de repatriëring van Indische Nederlanders naar Nederland, de positie van Indische Nederlanders in Nederland en de herdenking van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië.
Ambitieus, zeker, maar ik vrees dat met zoveel bedoelde betekenissen je de kans loopt dat het uiteindelijke doel van het monument uit het oog verloren wordt. Daarnaast kun je op je vingers na tellen dat associaties maken met VOC moordpartijen in zo’n monument gevoelig ligt in de Indische en Molukse gemeenschap.
Dat laatste blijkt nu er vanuit delen van de Indische en Molukse gemeenschap grote bezwaren zijn gerezen tegen de vormgeving en naam van dit monument. Bezwaren die betekenen dat het monument in deze vorm niet zal kunnen functioneren als herdenkingsmonument voor mensen die hun (familie)wortels hebben liggen in het voormalige Nederlands-Indië.
Je vraagt je af hoe het kan dat deze bezwaren niet bij de kunstenaar en de gemeente Ede, die mede-opdrachtgever en medefinancier van het monument is, zijn doorgedrongen. Heeft men zich wel breed laten informeren vanuit de hele Indische en Molukse gemeenschap? Is het participatieproces bij de totstandkoming van dit monument wel goed uitgevoerd?
Blijkbaar niet. De gemeente Ede mag zich dit, gezien haar rol bij de totstandkoming van het monument, aantrekken. Zij had er als procesbewaker voor moeten zorgen dat het monument verbindt en niet verdeelt.
Hoe nu verder? Bij elkaar gaan zitten en een compromis zoeken, zou ik zeggen zodat volgende week op 15 augustus gezamenlijk alle slachtoffers van die vreselijke oorlog herdacht kunnen worden. Zoals het nu lijkt gaat er van gezamenlijkheid namelijk niets terecht komen.
Bronnen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Bloedbad_van_Banda https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlandse_verovering_van_de_Banda-eilanden
https://nl.wikipedia.org/wiki/Duyfken_(schip,_1595)
Concept ontwerp visie Indië monument Ede