Het Nationale Park de Hoge Veluwe is van de twintig nationale parken in Nederland het enige park dat in particulier bezit is. Het is ook het enige park waar een hek om heen staat en waar je toegang moet betalen. Hierdoor kan het park naar eigen zeggen onafhankelijk van subsidies de exploitatie rond krijgen. Directeur van het park de heer van Voorst tot Voorst is daar trots op. In een interview in de Gelderlander stelt hij: “Ik ben eigenwijs. Zolang ik hier zit, accepteer ik geen overheidssubsidie…”
Wie zich echter een beetje verdiept in het financiële reilen en zeilen van het park komt er al gauw achter dat op die onafhankelijkheid van subsidies wel wat af te dingen valt. Bovendien leidt het streven naar financiële onafhankelijkheid van het park tot een zoektocht naar geld die de nodige vraagtekens oproept.
Voorbeeld is het conflict in 2010 tussen park en provincie Gelderland. Het park wil subsidie van de provincie maar die wil dat niet geven. De regels laten niet toe dat subsidie wordt gegeven als het natuurgebied niet voor iedereen gratis toegankelijk is. Parkdirecteur Van Voorst tot Voorst dreigt de provincie met de rechter als ze de subsidie niet geeft. Die subsidie komt er uiteindelijk toch. De provincie past de regels aan en het park krijgt een subsidie van 2.2 miljoen euro.
Het park profiteert ook indirect van overheidsgeld. In 2012 wordt het jachthuis St. Hubertus, een belangrijke trekpleister van het park, op kosten van de overheid voor 10.5 miljoen euro gerestaureerd. Een andere belangrijke trekpleister van het park, het Kröller-Muller museum met jaarlijks 400.000 bezoekers, ontvangt in de periode 2013 tot 2016 een subsidie van bijna 28.5 miljoen euro. Het museum is daarnaast nog aantrekkelijker geworden sinds de museum jaarkaart gratis toegang geeft. Bezoekers moeten echter eerst even aftikken bij de kassa van het park.
Financiële betrokkenheid van de overheid was er ook toen in 1935 het Nationaal Park in de Stichting Nationale Park De Hoge Veluwe werd ondergebracht. De aankoopsom die de Stichting toen leende, tegen nul procent rente, werd nooit afbetaald en uiteindelijk in 1962 geheel kwijt gescholden. Het park is dus in feite aan de Stichting geschonken.
Als grondbezitter kan het Nationaal Park de portemonnee ook vullen met verkoop van grond. In 2010 werd 4 hectare grond, gelegen in een kwetsbaar natuurgebied, verkocht aan de gemeente Ede voor een prijs van € 1 miljoen euro. In 2015 volgt nog eens ruim 3 hectare voor 206.000 euro. Vreemd hierbij is dat het grootste deel van deze grond al voor 50 jaar voor 20.000 euro door de gemeente gepacht was. Deze aankoop door de gemeente Ede lijkt daarom op een verkapte subsidie die mogelijk niet eens toegestaan is.
In 2017 gaat het verder met de omstreden verkoop door het park van 11 hectare natuurgebied voor rond 100.000 euro aan recreatiepark Droomparken in Otterlo. De nieuwste plannen zijn de verkoop van 16 hectare bos, gelegen in Natura 2000 gebied, aan Groepsaccommodatie De Heidewachter in Otterlo. De prijs is nog een probleem maar naar verluidt staan projectontwikkelaars die de vraagprijs wel willen betalen al klaar in de rij.
Tragisch was in 2012 de verhoging met 400 procent van de huur van de inmiddels ter ziele gegane voetbalvereniging SV Beatrix in Hoenderloo. Toen dat op verzet uit het dorp stuitte werd de club mondeling verteld dat de ontruimingsprocedure van de voetbalclub direct gestart zou worden.
Zo’n conflict is de laatste jaren symptomatisch voor de relatie van het park met haar buren. Conflicten om grond en geld met de provincie Gelderland, met de gemeente Ede, met de gemeente Arnhem, met het dorp Otterlo en zoals gezegd met de voetbalclub SV Beatrix. Conflicten die voortkomen uit haar private status en de constante zoektocht naar geld om het park exploitabel te houden.
Dat moet anders. Want de structuur van een particuliere Stichting met een conflictueuze directeur die van de Raad van Toezicht van de Stichting zijn gang lijkt te mogen gaan, past niet bij zo’n groot prachtig gebied met zoveel belanghebbenden. Het lijkt op feodalisme waarbij omwonenden angstig afwachten wat de feodale heer besluiten gaat. Het elitaire imago van die Raad van Toezicht, waarvoor je op de Quote 500 lijkt te moeten staan om lid te mogen zijn, helpt daarbij niet.
Hoe moet het anders? Bijvoorbeeld door het park over te dragen aan een ledenvereniging als Natuurmonumenten of aan een gemeente. Dat betekent meer zeggenschap over en invloed op het beleid voor en door gewone burgers en omliggende gemeenten. Dat betekent ook, net als bij de andere 19 nationale parken, dat de hekken rond het park weg kunnen en het park vrij toegankelijk wordt.
Dat betekent dat het Nationale Park De Hoge Veluwe echt nationaal wordt.